Кері қайтуҚазіргі уақыт режимінде ПТР – инфекцияны диагностикалаудағы ең жаңа технологиялар
ДНҚ диагностикасы - зерттеудің ең заманауи жоғары технологиялық әдістерінің бірі. ДНҚ талдаулары жұқпалы ауруларды анықтауда кеңінен қолданылады, бұл адам ағзасындағы жалғыз микроағзаларды да анықтауға мүмкіндік береді.
ДНҚ диагностикасы бірнеше зерттеу әдістерін біріктіреді, олардың ең көп таралғаны ПТР (полимеразды тізбекті реакция) әдісі.
ПТР деген не
ПТР - (Polymerase chain reaction, PCR diagnostics) – полимеразды тізбекті реакция
ПТР диагностикасы жұқпалы ауруларды зертханалық түрде анықтау әдісі болып табылады, атап айтқанда, бұл әдіс ЖЖБИ және жыныстық жолмен берілетін инфекцияларды анықтау үшін кеңінен қолданылады.
ПТР талдауы ДНҚ-ның кішкене бөлігін зерттеу материалында дәрігер күдіктенетін инфекцияның қоздырғышын анықтауға негізделген. Кішігірім ДНҚ бөлігі - бірнеше жүздеген ДНҚ негіздерінің жұптары болып табылатын кішкене кірпіштер қатаң белгіленген реттілікпен орналасып, қайталанбас өрнек жасайды. Инфекциялардың ПТР диагностикасы үшін шағын фрагмент жеткілікті, өйткені кез-келген ДНҚ кем дегенде бірнеше мың негізді қамтиды.
ПТР талдауында тек берілген микроағзаға тән инфекцияның ДНҚ фрагментіне ізделеді. Бұл ДНҚ-ның осы бөлігі «ерекше» екенін білдіреді - ол тек осы микробта (немесе туысқан микробтар тобында) кездеседі, бірақ басқа микробтарда кездеспейді.
Полимеразды тізбекті реакцияның өзі табылған фрагментті көбейту және клондау үшін қолданылады: бұл ДНҚ фрагменттерін нақты «көру» үшін реакцияның соңында олардың кем дегенде 1012 дана болуы тиіс.
ДНҚ-ны ашылуының және ПТР әдісінің пайда болу тарихы
Бастапқыда полимеразды тізбекті реакция (ПТР) әдісінің принципін Кэри Мюллис 1983 жылы жасаған. ПТР ашылуы соңғы 20 жылдағы молекулалық биологиядағы ең көрнекті оқиғалардың бірі болды және ПТР талдауын жасағаны үшін Кэрри Мюллис 1993 жылы химия саласындағы Нобель сыйлығымен марапатталды.
Полимеразды тізбекті реакция әдісінің пайда болуының алдында молекулалық генетиканың белгілі жетістіктері болды: бұл уақытқа дейін бірқатар микроағзалар қатарынан геномдардың нуклеотидтік тізбегі ашылып және ерекшелері таңдалды.
Сондай-ақ, ПТР пайда болуына бірегей ДНҚ-полимераза ферментінің (немесе taq-полимеразаның) ашылуы айтарлықтай ықпал етті. Дәл осы фермент ПТР талдауы кезінде барлық үдерістерді катализдейді және «бақылайды». Бұл ферменттің ерекшелігі оның ыстыққа төзімділігі, ыстыққа өте төзімді: ол белсенділігін жоғалтпай қайнау температурасына дейін қыздыруға төзеді және жұмыс кезінде оның «сүйікті» температуралық режимі 72°C. Көптеген ПТР реакциялары тек жоғары температурада ғана жүреді.
Әдіс пайда болғаннан бері ПТР зерттеулері барған сайын танымалды болуда. Қазіргі уақытта практикалық денсаулық сақтау саласына жаңа ПТР технологиясы енгізілді - нақты уақыттағы ПТР (Real-Time PCR). Оның іргелі ерекшелігі полимеразды тізбекті реакция өнімдерінің жинақталуын бақылау және сандық талдау және алынған нәтижелерді автоматты түрде тіркеу және интерпретациялау болып табылады. Бұл әдіс контаминация саларынан болатын қателер мен жалған-оң нәтижелерге жол бермейді және нәтижелерді айтарлықтай тездететін электрофорез кезеңін қажет етпейді. Нақты уақыттағы ПТР ДНҚ-ны анықтау үшін флуоресцентті таңбаланған олигонуклеотидті зондтарды пайдаланады. Нақты уақыттағы ПТР үлгіні 20-60 минут ішінде толық талдауға мүмкіндік береді және теориялық тұрғыдан үлгідегі бір ДНҚ немесе РНҚ молекуласын анықтауға қабілетті.
«ОЛИМП» КДЗ ПТР-зерттеулерді Қазақстандағы жалғыз 6-каналды Rotor-Gene™️ 6000 (Германия) анализаторында орындайды. Бұл құрылғының бірегей ерекшеліктері - ол бір уақытта 5 түрлі патогенді анықтауға мүмкіндік береді! Астанадағы және жақын аймақтың зертханаларында мұндай мүмкіндіктер әлі жоқ.
ПТР талдауына қажетті материал
ПТР диагностикасын жүргізуге арналған материал:
- эпителий жасушаларының жағындысы (ер адамдардан несеп жолынан және әйел адамдардан жатыр жолынан жағынды).
- қан, плазма, сарысу
- қан
- биологиялық
- сұйықтықтар (простата сұйықтығы, плевра, жұлын, амниотикалық сұйықтық, буын сұйықтығы, сілекей)
- несеп (таңертеңгі несептің бірінші бөлігі қолданылады)
- қақырық
- шырышты қабық
- және басқа биологиялық секрециялар
ПТР талдауына (ДНҚ диагностикасы) қалай дайындалған дұрыс
Зертханалық диагностика нәтижелерінің анықтығы зертханашы дәрігердің тәжірибесі мен кәсібилігіне, зертхананың мүмкіндіктеріне ғана емес, сонымен қатар науқастың дәрігердің кеңестерін орындағанына және талдауға қаншалықты дұрыс дайындалғанына байланысты. Шын мәнінде, дұрыс дайындалудың қиын ештеңесі жоқ. ПТР талдауының алдында дәрігерлер келесі ережелерді сақтауды ұсынады:
- Жыныстық жолмен берілетін инфекцияларға ПТР зерттеулерін жүргізу үшін материалды қабылдаудан бір ай бұрын антибиотиктерді қабылдаудан және медициналық процедуралардан бас тартқан жөн (егер емдеуші дәрігер басқаша нұсқау бермесе).
- Ерлерде зерттеу таңертең немесе зәр шығару алдында күндіз өткізеді, үлгіні алу алдында 4-5 сағат бойы зәр шығармау ұсынылады.
- Әйелдер ПТР үлгісін етеккір басталмас бұрын немесе біткеннен кейін 1-4 күннен кейін алады. Жұғынды алынғанға дейін жыныстық қатынастан бас тартып, ал несеп жолынан материал алу алдында 1-2 сағат бойы зәрді шығармай ұстау керек. Тексеру қарсаңында әйелдердің тексеру аймағын жумағаны абзал.
ПТР талдауын қайда тапсыруға болады?
«ОЛИМП» КДЗ серіктестері болып табылатын медициналық орталықтарда ПТР талдауына тапсыруға болады:
«Шахар» медициналық орталығы, Абылай хан даңғылы, 6/2, тел.: 35-94-71;
«ДаНель» медициналық орталығы, Әуезов көшесі, 22, тел.: 39-16-75, 39-16-22;
Сізде туындауы мүмкін кез-келген сұрақтар бойынша білікті медициналық кеңесшіден қажетті ақпаратты мына телефондар арқылы ала аласыз: 8 (7172) 444-111
